Việc đáp ứng các tiêu chuẩn cao về sản xuất và xuất khẩu bền vững đang đặt ra áp lực đối với ngành nông nghiệp, nhưng cũng mang trong đó cơ hội để ngành này nâng cao sự cạnh tranh. Mặc dù xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam đã có sự tăng trưởng đáng kể trong những năm gần đây, với mức đạt khoảng 40 tỉ đô la Mỹ mỗi năm và kỷ lục 53,22 tỉ đô la Mỹ vào năm 2022, nhưng nhiều doanh nghiệp chế biến thực phẩm trong nước đã mất cơ hội kinh doanh do chậm triển khai các cam kết về bền vững.

Screenshot 1 2

Một ví dụ tiêu biểu có thể lấy từ thị trường EU, là thị trường nhập khẩu rau quả lớn nhất thế giới, nhưng thị phần của Việt Nam chỉ chiếm 0,18% tổng giá trị nhập khẩu của EU. Một phần nguyên nhân là do Việt Nam chưa tuân thủ được các tiêu chuẩn khắt khe của khu vực này.

Nhìn chung, ngành sản xuất lương thực tại Việt Nam vẫn còn phải cải thiện để đáp ứng các yêu cầu tăng trưởng xanh. Tại một hội nghị, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Lê Minh Hoan, đã nhấn mạnh về tính cấp thiết của việc chuyển đổi sang hệ thống lương thực và thực phẩm xanh, đồng thời cho biết “xanh hóa nền nông nghiệp không chỉ là gánh nặng mà còn là cơ hội.”

Vậy làm thế nào để bắt đầu quá trình xanh hóa? Đây chính là câu hỏi quan trọng được đặt ra tại Diễn đàn Logistics và quản lý chuỗi cung ứng tại Đại học RMIT Việt Nam. Chuyên gia tham gia sự kiện đã chia sẻ kết quả từ các dự án hỗ trợ nhà sản xuất và chế biến thực phẩm của Việt Nam trong việc tuân thủ các quy định về môi trường.

Bà Nguyễn Thị Thanh An, Trưởng Đại diện Trung tâm Nghiên cứu nông nghiệp quốc tế Australia (ACIAR) tại Việt Nam, đã chia sẻ về kinh nghiệm hỗ trợ nông dân trồng rau tại Mộc Châu để đạt được chứng nhận VietGAP. Câu chuyện thành công của dự án này đã thể hiện vai trò của các doanh nghiệp trong việc khuyến khích nông dân tuân thủ các tiêu chuẩn cho các thị trường chất lượng cao.

Bà An nói: “Câu chuyện này khẳng định vai trò của các doanh nghiệp trong việc khuyến khích nông dân áp dụng các tiêu chuẩn được chứng nhận cho các thị trường chất lượng cao.”

Dự án đã cung cấp đào tạo về kỹ thuật và kinh doanh cho các hộ nông dân, giúp họ đáp ứng các yêu cầu cao về chất lượng của các nhà bán lẻ cao cấp, tạo ra doanh thu cao hơn gấp năm lần so với trước đây.

“Việc nông dân, chính quyền địa phương, các doanh nghiệp, cơ quan nghiên cứu và đối tác phát triển cùng tham gia và chia sẻ một tầm nhìn chung đã tạo ra những lợi ích to lớn cho các bên liên quan, đặc biệt là nông dân sản xuất nhỏ,” bà nói.

Ông Nguyễn Việt Dũng, Giám đốc điều hành quốc gia của Bureau Veritas Việt Nam, một tổ chức hàng đầu thế giới về kiểm nghiệm, giám định và chứng nhận, đã khẳng định rằng quy trình chứng nhận mang lại nhiều cơ hội học hỏi từ những thực tiễn tốt nhất của các đối tác trong chuỗi cung ứng và thích ứng với các tiêu chuẩn quốc tế cao hơn. Qua đó, thương hiệu nông sản Việt Nam có thể được nâng tầm và quảng bá tốt hơn.

Ông cũng nhấn mạnh vai trò của các đơn vị dẫn đầu chuỗi cung ứng trong việc thúc đẩy nông dân và doanh nghiệp chế biến thực phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu, lấy ví dụ từ thành công của dự án Trung hòa carbon cho hệ thống trang trại của Vinamilk. Trang trại Nghệ An của Vinamilk là trang trại đầu tiên được chứng nhận trung hòa carbon PAS 2060.

Một nghiên cứu mới đây trên tạp chí quốc tế Journal of Supply Chain Management và Business Strategy and the Environment của nhóm nghiên cứu tại RMIT gồm Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, Giáo sư Robert McClelland, Giáo sư Mathews Nkhoma, Phó giáo sư Phạm Công Hiệp cùng các giáo sư ở Ireland và Vương quốc Anh, đã khảo sát 437 nhà sản xuất tại bảy quốc gia.

Nghiên cứu chỉ ra rằng nỗ lực xuất khẩu mang lại cho các doanh nghiệp cách tiếp cận chủ động trong việc giải quyết áp lực xanh từ khách hàng và mở cửa cho các biện pháp bền vững tốt hơn. Những phát hiện này làm nổi bật thực tế rằng doanh nghiệp địa phương có thể tiếp cận những thị trường khó tính hơn và học hỏi từ các tiêu chuẩn, quy trình và mô hình mới.

Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Quản lý chuỗi cung ứng và logistics tại Đại học RMIT Việt Nam, nhận định: “Một khi tất cả các công ty cố gắng cạnh tranh về chi phí, chất lượng và giao hàng, thì việc làm xanh hóa quy trình có thể là yếu tố để giành được đơn hàng và có lợi thế cạnh tranh trên thị trường.”

“Đáp ứng các quy định về môi trường và yêu cầu bền vững cao hơn là nhiệm vụ cần thiết trong việc phát triển chiến lược kinh doanh trong mỗi doanh nghiệp. Đây cũng là một việc nên làm bởi vì đây thường không còn là sự lựa chọn nữa mà là yêu cầu bắt buộc do thực tế của nền kinh tế tuần hoàn đặt ra,” Tiến sĩ Hùng nói.