Tác Dụng Dược Lý của Kỷ Tử
Kỷ tử, còn được biết đến với tên gọi câu khởi, khởi tử, và câu kỷ tử, mang tên khoa học Lycium sinense Mill (Lycium barbarum L. var. sinense Ait), thuộc họ Cà Solanaceae. Quả chín của cây kỷ tử, sau khi phơi hoặc sấy khô, trở thành một vị thuốc quý với nhiều tác dụng dược lý phong phú.
Thành phần hóa học
Kỷ tử chứa nhiều thành phần quan trọng như carotene, canxi, photpho, sắt, vitamin C, acid nicotinic, lysine, choline, chất béo, và protein. Những chất này không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tổng quát mà còn mang lại nhiều lợi ích dược lý khác.
Tác dụng dược lý
Nghiên cứu hiện đại đã chứng minh rằng kỷ tử có khả năng điều tiết và cải thiện công năng hoạt động của cơ thể, nâng cao năng lực hoạt động của hệ thống nội tiết, bảo vệ tế bào gan, ức chế lắng đọng chất mỡ trong gan, thúc đẩy tái sinh tế bào gan, điều chỉnh rối loạn lipid máu, hạ đường huyết, giãn mạch và hạ huyết áp, thúc đẩy quá trình tạo huyết của tủy xương, chống oxy hóa và lão hóa, chống phóng xạ, và ức chế sự phát triển của tế bào ung thư.
Kỷ tử được coi là một vị thuốc bổ máu, giúp hỗ trợ điều trị các bệnh như đái tháo đường, ho lao, viêm phổi, mệt mỏi, gầy yếu, bổ tinh khí, và kéo dài tuổi thọ. Liều dùng phổ biến của kỷ tử là từ 6-15g, dưới dạng thuốc sắc, tán bột hoặc ngâm rượu thuốc.
Theo tài liệu cổ
Kỷ tử có vị ngọt, tính bình, vào ba kinh phế, can, thận; có tác dụng bổ can thận, nhuận phế táo, mạnh gân cốt, và dùng chữa chân tay yếu mỏi, mắt mờ, di mộng tinh.
Món Ăn và Bài Thuốc Từ Kỷ Tử
Theo ThS. BS. Nguyễn Đình Thục – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Trung ương Hội Đông y Việt Nam, dưới đây là một số món ăn và bài thuốc từ kỷ tử có thể thực hiện tại nhà để hỗ trợ điều trị bệnh và bổ dưỡng:
Trà kỷ tử, cúc hoa
- Nguyên liệu: Kỷ tử 10g, cúc hoa 10g
- Cách làm: Hãm với nước sôi trong bình kín.
- Tác dụng: Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị suy giảm thị lực, quáng gà, hoa mắt.
Cháo kỷ tử
- Nguyên liệu: Kỷ tử 25g, gạo tẻ 100g.
- Cách làm: Nấu cháo, chia ăn 1 – 2 lần/ngày, có thể ăn thường xuyên.
- Tác dụng: Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể, ốm lâu ngày, tuổi cao sức khỏe yếu, kiềm chế lão suy, kéo dài tuổi thọ.
Cháo kỷ tử, gạo lứt
- Nguyên liệu: Kỷ tử 30g, gạo lứt 60g, táo tàu 10 quả.
- Cách làm: Nấu chung cả ba vị thành cháo, ăn vào 2 bữa sớm, tối.
- Tác dụng: Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị viêm thận mạn tính do can thận âm hư.
Kỷ tử hấp trứng
- Nguyên liệu: Kỷ tử 15g, trứng gà tươi 2 quả.
- Cách làm: Đập trứng gà vào bát thêm chút dầu ăn, đánh tan. Kỷ tử ngâm nước sôi cho nở. Đổ trứng vào khay hấp trong nước sôi to lửa khoảng 10 phút. Cho kỷ tử lên trên hấp thêm 5 phút.
- Tác dụng: Dùng cho người huyết hư, nhức đầu, chóng mặt, nhịp tim nhanh, suy nhược thần kinh, suy nhược cơ thể, đái tháo đường, đau lưng mỏi gối.
Kỷ tử, đậu đen ninh xương
- Nguyên liệu: Kỷ tử 15g, đậu đen 30g, táo tàu 20 quả, xương lợn 250g.
- Cách làm: Cho tất cả các nguyên liệu vào nồi, thêm nước, ninh nhừ, gia vị vừa đủ. Cách 1 ngày uống 1 thang, có thể uống lâu dài.
- Tác dụng: Dùng cho người thiếu máu, thuộc diện can thận âm hư, chóng mặt ù tai, thường sốt nóng vào lúc quá trưa, chân tay phát nhiệt, di tinh, đổ mồ hôi trộm, xuất huyết.
Kỷ tử rang thịt
- Nguyên liệu: Kỷ tử 100g, thịt nạc 500g, măng tươi 100g.
- Cách làm: Thái thịt nạc và măng tươi xé nhỏ, đảo đều trong chảo có tráng mỡ, cho thêm chút rượu, gia vị vừa đủ. Cho kỷ tử vào sau, đảo thêm một lát nữa cho chín.
- Tác dụng: Hỗ trợ điều trị các chứng suy nhược cơ thể, hoa mắt, chóng mặt, thận hư, thị lực kém nhìn vật bị nhòe.
Kỷ tử hấp gà mái
- Nguyên liệu: Kỷ tử 15g, gà mái 1 con.
- Cách làm: Gà làm sạch, chần nước sôi, bỏ kỷ tử vào bụng gà, quay bụng lên trên, cho thêm gừng tươi, rượu, gia vị, hạt tiêu, nước vừa đủ, đun chín. Uống thang, ăn thịt gà.
- Tác dụng: Dùng cho người can thận bất túc, đầu váng mắt hoa, hay ngủ mơ, hay quên, lưng đau gối mỏi, di tinh.
Kỷ tử, mộc nhĩ trắng
- Nguyên liệu: Kỷ tử 25g, mộc nhĩ trắng 20g, đường phèn 100g, trứng gà 2 quả.
- Cách làm: Mộc nhĩ trắng ngâm nước cho nở, ngắt bỏ cuống, đập trứng gà lấy lòng trắng; đổ nước vào nồi đất, đun sôi, cho lòng trắng trứng và đường phèn vào đánh tan, lại đun sôi, cho kỷ tử và mộc nhĩ trắng vào, đun thêm lát nữa.
- Tác dụng: Ăn thường xuyên có tác dụng cường hóa các mao mạch, thúc đẩy tuần hoàn máu, giúp gan và nội tạng giải độc, tăng trưởng dịch vị tiêu hóa. Có thể dùng làm thuốc bổ thận.
Kỷ tử, đỗ trọng, chim cút
- Nguyên liệu: Kỷ tử 30g, đỗ trọng 10g, chim cút 1 con.
- Cách làm: Nấu chung cho tới khi thịt chim chín nhừ. Ăn thịt chim, uống nước thuốc.
- Tác dụng: Hỗ trợ chữa bệnh lưng đau gối mỏi.
Lưu ý khi sử dụng kỷ tử
Dù kỷ tử mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng cũng cần lưu ý những trường hợp không nên sử dụng. Người đang thực nhiệt (nhiễm khuẩn, viêm tấy), bị đàm thấp, tiêu chảy không nên dùng kỷ tử để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.